استفاده از داده‌های دورسنجی و روش‌های غیرخطی برای تحلیل خطر ریزگردهای خاورمیانه

ریزگردها از مهم‌ترین آلاینده‌های جوی زمین به‌شمار می‌روند و به‌صورت ذرات معلق میکروسکوپی (جامد و مایع) در بخش‌های پایینی تروپوسفر مشاهده می‌شوند. از دیدگاه زیست‌محیطی، بررسی مخاطرات ناشی از توزیع ریزگردها و پیش‌بینی سازوکار حرکتی آنها اولویت دارد و با تأکید بر منطقة خاورمیانه مطالعه می‌شود. هدف اصلی این پژوهش، معرفی روش جدیدی مبتنی بر نتایج دورسنجی و تحلیل آماره‌های فرکتالی است تا ضمن بررسی منشأ پیدایش ریزگردها، سازوکار حرکتی و الگوی پراکندگی آنها در مناطق وسیعی از شمال آفریقا و خاورمیانه بررسی شود. نتایج تحقیق مؤید آن است که الگوی توزیع ریزگردهای خاورمیانه از معیارهای غیرخطی با روند آشوبناک تبعیت می‌کند. برای اثبات این امر از تصاویر سنجندة MODIS متعلق به سازمان فضایی آمریکا [NASA] استفاده شد تا عکس نقشه‌های مورد نیاز متشکل از لایه‌های ضخامت اپتیکی ریزگردها (AOT)، تغییرات گاز دی‌اکسید نیتروژن (NO2) و مونواکسید کربن (CO) تهیه شوند. تحلیل مکانی داده‌ها و مقایسة فصلی- سالیانة آنها با یکدیگر، بیانگر وجود روابط نسبی نمایی در الگوی پراکندگی ریزگردهاست. بنابراین با استفاده از معادلة پراش- مسافت مارک و آرونسون (1984)، ضمن اثبات ارتباط آلاینده‌های جوی ایران، عراق و عربستان با تحولات اقلیمی شمال آفریقا، دو رژیم آب‌وهوایی سرد و گرم، با توجه به محتوای انرژی و ترکیبات شیمیایی فصول مختلف مقایسه شد. در عمل، همیافتی ریزگردها با آلاینده‌های صنعتی منطقه تابعی از تغییرات فصلی بوده و رفتار آشوبناک آنها در ماه‌های سرد بیشتر از ماه‌های گرم است. ازاین‌رو مخاطرات زیست‌محیطی رژیم‌های زمستانی بیش از رژیم‌های تابستانی است. همچنین تغییرات بعد فرکتال (به‌ویژه در سطح توزیع براونی ضخامت‌های اپتیکی)، امکان بررسی معیارهای دورسنجی را براساس مبانی هندسة فرکتال فراهم کرده که به موجب آن، رهیافت جدیدی برای پیش‌بینی رفتار تجمعی و الگوی حرکتی ریزگردهای خاورمیانه معرفی شده است.